چاقی از کودکی شروع می شود تهدیدی جدی برای سلامت کشور
به گزارش رژیم آسان، چاقی به بحرانی جدی در سلامت جامعه تبدیل گشته است؛ تغذیه ناسالم و کم تحرکی، مهم ترین علل افزایش نگران کننده آن در بین کودکان و بزرگسالان هستند.
خبرگزاری مهر _
گروه سلامت:
چاقی امروز به یکی از جدی ترین چالش های سلامت در ایران و جهان تبدیل گشته است و این معضل که در ظاهر تنها به اضافه وزن محدود می شود، در واقع دستاوردهای گسترده ای بر سلامت جسم و روان افراد و حتی اقتصاد و راندمان جامعه دارد. در دهه های اخیر، تغییر سبک زندگی، کاهش فعالیت بدنی، افزایش مصرف غذاهای پرکالری و گسترش عادات تغذیه ای ناسالم، بخصوص در بین کودکان و نوجوانان، روند شیوع چاقی را بشدت سرعت بخشیده است و اگر برای کنترل این روند چاره اندیشی نشود، چاقی در آینده ای نه چندان دور به بحرانی فراگیر در حوزه سلامت عمومی کشور تبدیل خواهد شد. دراین میان، تغییرات سریع سبک زندگی، کاهش تحرک بدنی، افزایش مصرف غذاهای پرکالری و نبود آموزش های جامع تغذیه ای، محیطی موسوم به «محیط مولد چاقی» را در جامعه شکل داده اند. این وضعیت نگران کننده، لزوم تدوین و اجرای سیاستهای پیشگیرانه، هماهنگ و ملی را بیشتر از پیش برجسته می سازد. با هدف بررسی ابعاد مختلف این بحران رو به رشد و تحلیل راهکارهای مواجهه با آن، به گفتگو با
«محمد هاشمی، دبیر انجمن پیشگیری و درمان چاقی ایران»
پرداختیم.
آقای دکتر به عنوان نخستین سوال عوامل اصلی شیوع چاقی در کشور چیست؟
عوامل پدیدآورنده چاقی را می توان به دو گروه کلی تقسیم کرد؛ یکی مسایل مربوط به وراثت و ژنتیک و دیگری عوامل محیطی و سبک زندگی. طی دهه های اخیر، شاهد افزایش قابل توجه شیوع چاقی نه فقط در کشور، بلکه در سرتاسر جهان بوده ایم. از آنجائیکه ساختار ژنتیکی جامعه در طول این مدت تغییری نکرده، می توان نتیجه گرفت که عوامل محیطی و تغییر در شیوه زندگی عامل اصلی این افزایش هستند. کاهش تحرک بدنی ناشی از گسترش تکنولوژی و دسترسی سهل تر به غذاهای پرکالری باعث شده تعادل انرژی بدن بسمت دریافت بیشتر و بنابراین انباشت چربی و افزایش وزن سوق پیدا کند.
چاقی در بین کودکان و نوجوانان؛ تهدیدی برای آینده سلامت کشور
کودکان و نوجوانان نیز از این قاعده مستثنی نیستند. امروزه در مقایسه با چند دهه پیش، تعداد کودکان و نوجوانان دچار اضافه وزن بشکل قابل ملاحظه ای افزایش پیدا کرده است و کوچک شدن بعد خانوار و افزایش خانواده های تک فرزند یا دوفرزند سبب شده توجه والدین به تغذیه فرزندان بیشتر شود و دسترسی آنها به غذاهای پرکالری افزایش یابد و از طرفی، سبک زندگی از خانه های دارای حیاط و بازیهای خیابانی به زندگی آپارتمانی و کم تحرک تغییر یافته است.
در کنار این موارد، تنوع بالای خوراکی ها و قیمت ارزان تر مواد غذایی ناسالم نسبت به غذاهای سالم نیز از فاکتورهای مؤثر در چاقی کودکان است و در خیلی از مدارس، بوفه ها به جای عرضه مواد غذایی سالم، غذاهای پرکالری را در اختیار دانش آموزان قرار می دهند. این مورد موجب می شود در ذهن کودک، مصرف این خوراکی ها طبیعی و حتی مجاز تلقی شود. از طرفی، وسوسه دیدن سایر دانش آموزان درحال خرید این خوراکی ها نیز به ترویج تغذیه ناسالم منجر می شود. نتیجه چنین روندی، افزایش نگران کننده تعداد کودکان و نوجوانان دچار چاقی است.
در مورد جمعیت سالمندان کشور و تأثیر چاقی بر این قشر چه نظری دارید؟
ما با یک گذار دموگرافیک مواجه هستیم؛ به این معنا که ساختار جمعیتی کشور درحال تغییر است. در گذشته، به سبب بهبود شرایط بهداشتی و درمانی، امید به زندگی افزایش پیدا کرده و با این حال نرخ زاد و ولد کم شده است، بنابراین، با افزایش جمعیت سالمند روبرو می باشیم. از طرفی، ما گرفتار گذار اپیدمیولوژیک نیز شده ایم. در گذشته، بیماری های واگیر عامل اصلی مرگ ومیر بودند، اما امروزه بیماری های غیر واگیر مانند دیابت، فشار خون، سکته ها، بیماری های قلبی، سرطان ها و… بیشترین بار بیماری را به خود اختصاص داده اند. در کشورهای توسعه یافته این گذار طی ۱۰۰ تا ۱۵۰ سال رخداده، اما در کشور ما طی چند دهه کوتاه این دو گذار به شکل همزمان و سریع اتفاق افتاده اند و نتیجه این وضعیت، مواجهه با جمعیتی سالمند و با این حال دچار بیماری های غیر واگیر در سال های آتی است.
عوارض جسمی و اقتصادی چاقی در جامعه
چاقی در همراهی با خیلی از بیماری های غیرواگیر مانند فشار خون بالا، دیابت، چربی خون، سکته های قلبی و مغزی و بعضی از سرطان ها دیده می شود. وقتی چاقی از دوران کودکی شروع شود، بیماری های ناشی از آن نیز چند دهه زودتر بروز می کنند. به عنوان نمونه، فردی که در ۴۰ سالگی گرفتار چاقی می شود، ممکنست در ۵۵ سالگی به دیابت و در ۷۰ سالگی به بیماری های قلبی مبتلا شود، اما کودکی که از هشت سالگی چاق است، این بیماری ها را ممکنست در سنین پایین تر تجربه کند. این وضعیت علاوه بر لطمه به سلامت فرد، هزینه های سنگینی را به نظام درمان و اقتصاد کشور تحمیل می کند، چون که افراد بیمار راندمان پایین تری خواهند داشت و فشار مضاعفی به صندوق های بیمه وارد می شود.
اصلاح شیوه زندگی؛ تنها راهکار علمی مواجهه با چاقی
اصلاح سبک زندگی، تغییر الگوی تغذیه و افزایش فعالیت بدنی همچنان تنها روش مؤثر و تأییدشده برای درمان چاقی است. داروهای لاغری موجود در بازار هرچند برخی تأییدیه های لازم را دارند، اما هنوز جدید هستند و در آینده ممکنست عوارض بیشتری از آنها شناخته شود. این داروها به طور معمول با کاهش اشتها عمل می کنند و بنابراین ممکنست فرد گرفتار سو تغذیه شود. تجربه نشان داده خیلی از اشخاصی که از این داروها بهره برده اند، بعد از قطع مصرف باردیگر اضافه وزن پیدا کرده اند و استفاده از این داروها باید تنها با تجویز پزشک و همراه با رعایت تغذیه سالم صورت گیرد. در مورد آمار چاقی، بیشتر از نیمی از جمعیت کشور گرفتار اضافه وزن یا چاقی هستند، و این مشکل بخصوص در کودکان و نوجوانان نگران کننده است. چون اشخاصی که در دوران کودکی و نوجوانی گرفتار چاقی هستند، بیشتر در معرض بیماری های ناشی از چاقی در سنین بالاتر قرار دارند. این مسأله نیازمند برنامه ریزی و همکاری نهادهای مختلف، همچون وزارت بهداشت و سایر سازمان ها، برای مواجهه با چاقی است.
در مورد تأثیرات روانی چاقی، تحقیقات نشان می دهند که چاقی می تواند موجب ایجاد اختلالات اضطرابی و افسردگی شود. همچنین، اشخاصی که از نظر روانی گرفتار مشکلاتی مانند اضطراب یا افسردگی هستند، ممکنست به چاقی مبتلا شوند. این مشکلات روانی و چاقی می توانند به شکل چرخه ای همدیگر را تشدید کنند. در مورد پوشش بیمه ای درمان چاقی نیز باید اظهار داشت که اکنون خیلی از بیمه ها، بخصوص بیمه های پایه، خدماتی برای درمان چاقی ارایه نمی دهند یا با محدودیت هایی همراه هستند. این مسأله نیاز به تجدید نظر و بازبینی در سیاستهای بیمه ای دارد، چون که چاقی می تواند زمینه ساز بروز خیلی از بیماری ها باشد و نیاز به درمان جدی دارد.
جراحی چاقی؛ آخرین گزینه درمانی
اعمال جراحی محدودکننده دستگاه گوارش و معده آخرین گزینه درمانی برای اشخاصی است که گرفتار چاقی مفرط بوده و سایر روش ها برایشان مؤثر نبوده است. در این جراحی ها، بخشی از دستگاه گوارش از عملکرد طبیعی خارج می شود تا جذب مواد غذایی کم شود. با این وجود، این شیوه ها نیز بدون عارضه نیستند و خیلی از بیماران بعد از مدتی مقداری از وزن از دست رفته را مجدداً بازمی گردانند و بنابراین، اصلاح سبک زندگی همچنان پایه اصلی درمان چاقی شمرده می شود.
رابطه دوسویه چاقی و اختلالات روانی
رابطه چاقی با مشکلات روانی دوسویه است. برخی افراد به سبب اضطراب یا افسردگی به پرخوری عصبی روی می آورند و بنابراین گرفتار چاقی می شوند، از طرفی، خود چاقی نیز می تواند سبب بروز اختلالات خلقی و اضطرابی شود. این دو عامل یکدیگر را تشدید می کنند و در چنین شرایطی، تنها رژیم غذایی کافی نیست و حضور روان پزشکان و متخصصان رفتاردرمانی در روند درمان ضرورت دارد.
نقش فست فودها و نوشیدنی های انرژی زا در افزایش وزن
بخش زیادی از کالری اضافی دریافتی افراد از مصرف فست فودها و نوشیدنی های انرژی زا ناشی می شود و فست فودها به طور معمول پرچرب، پرنمک و پرکالری هستند و مصرف مکرر آنها می تواند نوعی وابستگی غذایی ایجاد نماید و نوشیدنی های انرژی زا نیز به سبب دارا بودن مقادیر زیاد قند، انرژی و کافئین، علاوه بر افزایش کالری دریافتی، سبب افزایش اشتها می شوند و به شکل مستقیم و غیرمستقیم در بروز چاقی نقش دارند.
لزوم اقدام هماهنگ برای کنترل چاقی
چاقی تنها یک مشکل فردی نیست، بلکه مساله ای چندوجهی و ملی است که نیازمند همکاری جدی همه نهادهای مرتبط، همچون نهادهای آموزشی، فرهنگی، اقتصادی و بهداشتی برای پیشگیری و کنترل آن است. به اجمال، در کشورهای توسعه یافته این گذار طی ۱۰۰ تا ۱۵۰ سال رخداده، اما در کشور ما طی چند دهه کوتاه این دو گذار به صورت همزمان و سریع اتفاق افتاده اند و نتیجه این وضعیت، مواجهه با جمعیتی سالمند و با این وجود گرفتار بیماری های غیر واگیر در سالیان آینده است. به عنوان نمونه، فردی که در ۴۰ سالگی گرفتار چاقی می شود، ممکنست در ۵۵ سالگی به دیابت و در ۷۰ سالگی به بیماری های قلبی مبتلا شود، اما کودکی که از هشت سالگی چاق است، این بیماریها را ممکنست در سنین پایین تر تجربه کند. بخش زیادی از کالری اضافی دریافتی افراد از مصرف فست فودها و نوشیدنی های انرژی زا ناشی می شود و فست فودها بطور معمول پرچرب، پرنمک و پرکالری هستند و مصرف مکرر آنها می تواند نوعی وابستگی غذایی ایجاد نماید و نوشیدنی های انرژی زا نیز به جهت دارا بودن مقادیر زیاد قند، انرژی و کافئین، علاوه بر افزایش کالری دریافتی، سبب افزایش اشتها می شوند و به صورت مستقیم و غیرمستقیم در بروز چاقی نقش دارند.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب